Köy Enstitülerinde Bir Model Arayışı ve Sovyet İdeolojik Eğitim Sistemi

A Search for a Model in Village Institute and the Soviet Ideological Education System

Öz

Tarihsel bir perspektiften baktığımızda yakın dönemde komşuluk ilişkisi içinde bulunmuş olan Türkiye ve Sovyet Cumhuriyetlerinin yapılanmasında kamu sistemi dâhilinde kültür, sanat ve eğitimde yeni sistem arayışı başlatıldığına tanık olmaktayız. Onlara siyasi ideoloji perdesi arkasına saklanmış laik eğitim, çağdaş eğitim, devrimci eğitim, cinsiyetsiz eğitim vb. ortak sloganlar taşıyan bir eğitim gerekmekteydi. Okuryazarlığın çok aşağı düzeyde olduğu, yoksulluk ve savaş sonrası yıkımların bulunduğu her iki devlette eğitim acil ve temel şartlardan biri olarak devletin inhisarındaydı. Bütün bu şartlar altında ilk önce kırsal kesimde eğitime başlamak için pedagojik eğitim veren, öğretmen ağırlıklı mezunlar yetiştiren, eğitim süresi az, aynı zamanda endüstri, sağlık, hayvancılık ve tarım alanlarında da beceri sahibi öğrenci adayları gerekmekteydi. 1940 yılında Türkiye’de eğitime başlayan Köy Enstitülerinde bu şartlara cevap veren idealist, sisteme güvenen ve yoksul kırsal kesimden bireyler (kız ve erkek çocuklar) seçilerek eğitim askerleri hazırlanmaya başlandı. Sovyetlerde de eğitimin temellerini idealist, sosyalist ve devrime inanan gençler oluşturmaktaydı. Sınıfsal mücadele altında zengin ve kültürel değerlere sahip kesimlerin yok edilmesine yardım edecek ve yeni Sovyet ideolojisine sadık olacak mezunların hazırlanması hedeflenen yeni okullarda aynı zamanda Allahsızlık ve milliyetsizlik propagandası da yapılmaktaydı. Köy Enstitüleri, özellikle yoksulluk, cehalet ve yıkıntı dönemlerinde Türkiye'nin eğitim hayatında bir ileri adım olmuştur. Eğitim ihtiyaç sahiplerinin kapısına kadar getirilmiş ve bu eğitim kurumları çağdaşlaşma, gelişme, öğrenme ve üretme amacına ekonomik açıdan uygun bir eğitim modeli haline gelmiştir. Sanatı ve estetiği gidemediği yerlere taşıyan bu eğitim sistemi, köylülerin bilinçlenmesinde ve üretken olmalarında da ender rol oynadı. Aynı dönemde idealist yaklaşımlarla başlayan Sovyet yeni eğitim sistemi süreci devlet politikasının temel görevlerinden biriydi. Günümüzde Sovyet sonrası devletlerde eğitim alanında yapılan çeşitli reform ve değişiklikler yeterince düzeltilememiş, Sovyet eğitimi halen temel dersleri içeren disipline dayalı bir eğitim olarak uygulanmaktadır. Bu makalede Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne bağlı on beş cumhuriyet ve Türkiye Cumhuriyeti'nde oluşturulan yeni eğitim sistemi ve Köy Enstitüleri örneğinde bu eğitimde izlenen temel yaklaşımlar ve izlenen hedefler hakkında bilgi verilmekte, sistem karşılaştırılmaktadır.